Onze moderne consumptiemaatschappij is ingericht op ‘stuk gaan’. Als een product te lang mee gaat, levert dat verlies op voor de fabrikant want dan is er geen vervangingsvraag. Dat geldt eigenlijk voor alles: fietsen, auto’s, meubels, audio-apparatuur, mode… Het liefst dien je zo snel mogelijk een vervanging te kopen als je merkt dat de modekleur van het seizoen verandert, je fietshelm niet meer lekker zit of je van mening bent dat er wel erg veel kosten aan het onderhoud van je vervoermiddel kleven. Economische groei gaat namelijk boven alles. Maar dat is op lange termijn onhoudbaar, zo is steeds meer de algemene opinie. Meer en meer producentenzijn dan ook aan het verduurzamen. Ten opzichte van een paar jaar geleden is er in het algemeen al een heleboel veranderd in de (Westerse) wereld als het gaat om duurzaamheidsbesef, waarbij het vooral de fabrikanten zijn die het voortouw hebben genomen. Vaak uit noodzaak om wetgeving na te leven, maar nog vaker nog vanuit bewustzijn dat een wegwerpmaatschappij niet vol te houden is. In Fietsmarkt publiceren we regelmatig over de fiets als groen alternatief voor mobiliteitsoplossingen, maar we willen ook graag wat dieper in gaan op diverse andere facetten van de branche als het gaat om sustainability. In dit artikel gooien we hier en daar wat knuppels in hoenderhokken en zagen we soms nogal kort door de bocht planken van dik hout, maar we willen graag een discussie op gang brengen. U wordt dan ook van harte uitgenodigd om te reageren via: fietsmarkt.redactie@blauwmedia.com.
Definities
De definities van duurzaamheid lopen uiteen, eigenlijk is het een containerbegrip. Toch zijn er duidelijke criteria te benoemen. Naast de vier bekende marketing-p’s zijn er feitelijk ook voor sustainability drie p’s: people, planet, profit. People gaat over goede arbeidsomstandigheden en geen slaven- of kinderarbeid. Planet mikt op dierenwelzijn, milieuvriendelijke productie, spaarzaam omgaan met grondstoffen, het reduceren van verpakkingen en de beperking van transportkilometers. Profit refereert aan een eerlijke beloning voor iedereen in de keten, resulterend in een faire prijs voor de consument. Hoe sustainable is dan een fiets? De vraag stellen is hem beslist niet beantwoorden, want je kunt duurzaamheid bij een fiets op meerdere manieren uitleggen. Is het gebruikte aluminium milieuvriendelijk? Tenslotte kost het enorme hoeveelheden stroom om bauxiet om te zetten in aluminium. En als dat met waterkrachtcentrales gebeurt is dat niet zo’n probleem, maar met kolengestooke fabrieken wordt het wat anders. En hoe zit het met het rubber voor de banden? En het leer voor de zadels? Het plastic voor fietshelmen? Vragen, vragen, vragen.
Autogebruik verminderen
Aan de andere kant is een fiets bij uitstek duurzaam omdat deze het gebruik van de auto kan verminderen. Iedere automobilist die overstapt op een (elektrische) fiets voor zijn of haar dagelijkse kilometers is winst voor de planeet, en dat is een uitstekend verkoopargument voor de fabrikanten in deze tijden van mobiliteits- en energietransitie. Bovendien gaat een fiets doorgaans wat langer mee dan pak hem beet een katoenen T-shirt of een paar sportschoenen. Duurzaamheid in de betekenis van lange levensduur is onderdeel van spaarzaamheid met grondstoffen, en fietsen springen er hier ten opzichte van veel andere producten uit omdat ze een lange levensduur hebben. De product life cycle van een splinternieuwe city bike is namelijk niet over zodra de consument zijn fiets vervangt, want in het tweedehands circuit gaat het gebruik gewoon door, totdat uiteindelijk de fiets in kwestie echt niet meer te repareren valt en hij in de milieustraat afgedankt wordt. Of in een Amsterdamse gracht… In dit kader is de fietsenbranche dus al een eeuwigheid
toekomstgericht bezig omdat je gewoon een versleten onderdeel laat vervangen door de fietsenmaker waarna je weer vrolijk verder fietst. Kom daar eens om bij een laptop…
Beter bezig
De fietsenindustrie is in deze betekenis van het begrip duurzaam vermoedelijk dan ook beter bezig dan pak ‘m beet de mode-industrie of de elektronicabranche. Vermoedelijk… Want het laten produceren van fietsframes of tandwielen in China om deze vervolgens met een op zware stookolie varende vrachtboot over de halve wereld te slepen is minder milieuvriendelijk dan produceren in Europa en in een nabijgelegen fabriek afmonteren. En ook kun je vraagtekens zetten bij de productie van de accu’s voor e-bikes. Daar zijn dezelfde bewaren op los te laten als bij de productie van elektrische auto’s. Bovendien is de vraag: wil je de hele productieketen betrekken in het duurzaamheidsplaatje, of alleen de onderdelen waar je als fabrikant of leverancier direct invloed op hebt? In het eerste geval begint het, even gechargeerd, al met de herkomst van het veevoer van de koeien die later de huiden gaan leveren voor de lederindustrie waarvan je weer hippe fietszadels maakt.
Constant bezig
Aan de andere kant van de medaille staan dus die lange levensduur van de gemiddelde fiets en het gebruik als alternatief voor een vervuilende auto. Bovendien zijn de meeste producenten constant bezig met het nadenken over productiemethoden die een nog lagere carbon footprint opleveren en met het inzichtelijk maken van de herkomst van hun producten.Voornamelijk door transparantie te geven over productiemethoden, grondstoffen en vervoer. Zeker Duitse fabrikanten lopen al vooruit op de Duitse ‘wet op de nationale
toeleveringsketen’ die vanaf 2023 in stappen ingevoerd wordt en waarmee kinderarbeid, uitbuiting, dwangarbeid en milieuvervuiling in mondiale productieketens uitgebannen zouden moeten worden. In het kort: je moet als leverancier straks inzichtelijk kunnen maken dat je gehele productieketen sustainable is.
Last but not least zijn er de ondernemingen zelf die steeds meer worden verduurzaamd. Zonnepanelen op de fabrieksdaken voor de elektriciteit, klimaatneutrale gebouwen, recycling van afval, goede arbeidsvoorwaarden in fabrieken in het buitenland, korte transportlijnen door het terughalen van productie naar Europa: er wordt overal keihard gewerkt om de milieuvriendelijkheid van de gehele onderneming te verhogen.
Wil je de hele productieketen betrekken in het duurzaamheidsplaatje, of alleen dat waar je als fabrikant direct invloed op hebt?
De consument
De consument is ondertussen ook wakker geworden als het gaat om duurzaamheid, maar die denkt nog niet in termen als: is deze fietshelm wel milieuvriendelijk? of: waar komt dat aluminium vandaan? Wél wordt er steeds meer overgeschakeld naar e-bikes als alternatief, milieuvriendelijker vervoermiddel. Zeker de consument die het zich kan veroorloven om een duurdere e-bike of speed pedelec te kopen als alternatief voor auto tijdens de dagelijkse forenzentrip is gevoelig voor het argument. Daar komt dan ook nog het “voordeel” bij dat we in Nederland nogal vaak in de file staan en dan is een fiets waarmee je langs die files rijdt best een aantrekkelijk ding. Ergernis als breekijzer… De corona-crisis heeft gedeeltelijk ook haar steentje bijgedragen, aangezien het besef doordrong dat fietsen gezond is en dat door het slepen met goederen over de hele wereld de kwetsbaarheid van je samenleving toeneemt. De huidige crisis als gevolg van de Oekraïne-oorlog lijkt daar nog een tandje extra aan bij te dragen doordat de brandstofprijzen door het plafond gegaan zijn. Autorijden is domweg stukken duurder geworden. Uiteraard stijgen door die brandstofprijzen ook de kosten van een fiets omdat transportkosten nu eenmaal verdisconteerd worden in de consumentenprijs ,maar veel automobilisten schrikken meer van € 2,50 per liter aan de pomp dan van een prijsverhoging van € 200,- op een fiets van 3 mille. “Never waste a good crisis” is een gevleugelde uitdrukking die te pas en te onpas overal bij gehaald wordt, maar in het geval van corona en Oekraïne lijkt het onbedoeld een mechanisme in werking te hebben gezet dat duurzaamheid op lang termijn in de kaart speelt.
De consument die zich een duurdere e-bike kan veroorloven is gevoelig voor het milieu-argument.
